30 augustus 2010

Portret

"Als je denkt: 'Dat is knap', dan is het een kunstje. Als je denkt: 'Dat kan ik ook', dan is het kunst. Het moet er makkelijk uitzien. Als het goed is, heb je niet door hoe knap het gemaakt is."
Deze waarheid van Erwin Olaf, die gisteravond de Zomergast was, zette de toon voor de rest van het gesprek en de avond. Dat deze regel niet alleen geldt voor beeldende kunst, maar ook voor het presenteren van een programma als Zomergasten, is de afgelopen zes weken meermaals bewezen. Met Jelle Brandt Corstius aan het eind van zijn Zomergastenlatijn, was het deze keer wél de gast die de avond redde.
Erwin Olaf
Zowel de foto's die deze gast maakt als de wijze waarop hij formuleert getuigen van zorgvuldigheid en gevoel voor esthetiek. Dat maakte dat de kijker zich verwend voelde, getrakteerd haast, en dat was een welkome afwisseling na voorgaande afleveringen, waarin gasten er vooral op uit leken te zijn om eens te laten zien dat ze ook maar gewone mensen zijn die puisten uitknijpen. Van dat soort mensen zien we er dagelijks meer dan genoeg voorbijkomen en daarom willen we bij Zomergasten kijken naar mensen die letterlijk uitzonderlijk zijn.
Zo is Erwin Olaf een meester in het vangen van schoonheid en het laten spreken van stille afdrukken.

Hope, nr.5, Erwin Olaf


Grief, Erwin Olaf

Ook in de filmfragmenten die Erwin Olaf uitgekozen had, speelde vakmanschap een grote rol. Zo kwam één van mijn favoriete documentaires kwam zelfs aan bod: Signé Chanel, met daarin vakvrouw pur sang Madame Pouzieux, de vrouw die met haar kromme vingers biezen maakt, die ervoor zorgen dat de waarde van een Chanel-pak verdubbelt. Op de vraag van de documentairemaker hoe haar vingers zo krom waren geworden, was haar eenvoudige antwoord: "Les ans, mon cher, les ans."
De verontwaardiging en ontroering die zich aan het einde van de uitzending van Erwin Olaf meester maakten, waren aanstekelijk. De pijn van een kwetsbare man werd voelbaar, toen hij zei: "Als ze zeggen: 'Homo's zijn honden en varkens en die mag je vertrappen'... Dat ben ik dus."
Zichtbaar geraakt liet hij daarop een betoog voor liefde en eenheid volgen dat het prima zou doen op een vergadering van de Verenigde Naties.
Gisteravond zagen we een mens bewegen tussen hoogte en diepte, tussen geweld en liefde, tussen schoonheid en verval. Erwin Olaf heeft daarmee een nieuw zelf-portret aan zijn oeuvre toegevoegd.

23 augustus 2010

Sprookjes

Op het gevaar af uit de toon te vallen: ik vond het saai gisteravond. Velen zijn van mening dat het hele seizoen Zomergasten een zinkend schip was, ware het niet dat Paul Verhoeven in hoogsteigen persoon het concept redde en de aflevering waarin hij te gast was, draaiend hield. Bij dat laatste kan ik me nog iets voorstellen -zonder enige twijfel nam Verhoeven de regie in eigen hand-, maar ik vond de man nou niet zo interessant, dat ik het redden van het programma op zijn conto zou willen schrijven.

Paul Verhoeven


Hierbij mag, eerlijkheidshalve, niet onvermeld blijven, dat films niet helemaal 'mijn ding zijn'. Van tijd tot tijd vind ik het wel leuk om een goede film te kijken, maar meestal beleef ik aan andere dingen veel meer plezier. Bovendien: als er zoiets bestaat als Oostindische dementie, lijd ik daar zeker aan als het om films gaat: een dag later weet ik soms nog te vertellen waar de film globaal over ging, maar een week later weet ik me al niet meer te herinneren dat ik de film ooit gezien heb. Het zal dus niet helemaal aan Paul Verhoeven hebben gelegen dat het me niet kon boeien, maar wel voor een deel.
Monomanie vind ik toch al gauw saai worden, of het nu gaat om politici, kunstenaars of supermarktmanagers: zodra ze alleen nog maar kunnen praten over datgene waar ze dagelijks mee bezig zijn, haak ik af. Toegegeven: Verhoeven maakte een uitstapje naar het christendom en naar de filosifie, maar ook die uitstapjes waren een functie van zijn regisseurschap.
Vragen als: 'Of is het zo dat ons denken niets anders is dan een boeddhistische droom?' bleven op een abstract niveau steken, dat riekt naar interessant-doenerij, en dat het op dat niveau bleef steken, lag niet alleen aan de interviewer. Jelle Brandt Corstius werd weliswaar zo'n beetje uit zijn eigen script geschrapt, maar ik vond dat script er vervolgens niet veel boeiender op worden.
Ook de stellige toon waarop Verhoeven beweerde dat alles wat er over Jezus geschreven is of geloofd wordt, een sprookje is, vond ik te pretentieus. Dat je ergens je vraagtekens bij plaatst of je twijfels of ongeloof over uitspreekt, is ieders goed recht, maar om net te doen alsof het volstrekt buiten kijf staat dat wat jij beweert de waarheid is en dat het welhaast ondenkbaar is dat er wezens zijn, die dit universum met je delen en die toch niet zo overtuigd zijn van jouw waarheid als jijzelf, is op zijn minst aanmatigend te noemen.
Wat ik wel sympathiek vond, is dat Verhoeven mij weer eens Father and Daughter van Michael Dudok de Wit liet zien. Pure, zwart-bruin-witte schoonheid, die bij mij een bitterzoet gevoel van heimwee oproept. Als je niet gelooft in het sprookje van Verhoeven, dan krijgt deze sprookjesachtig mooie film, toch wel een meta-fysische lading. Ik ben Verhoeven dan ook dankbaar, dat hij mij er weer eens aan herinnerde, dat sommige sprookjes niet te mooi zijn om waar te zijn.

Father and Daughter, Michael Dudok de Wit

17 augustus 2010

En af en toe een paardenhoofdje

Was er vorige week nog sprake van een vonk tussen Jelle en Paulien, deze week knetterde het af en toe vervaarlijk in de Zomergastenstudio.
Jelle had Annet Malherbe uitgenodigd en dat had hij, achteraf gezien, misschien beter niet kunnen doen. Niemand zal het Jelle euvel duiden, want niemand, ook Jelle niet, had kunnen vermoeden welke akelige dingen Annet fascineren en hoe onaardig ze kan overkomen. Elk mens heeft overigens recht op wat van die akelige fascinaties, maar het begint onbehaaglijk te worden als je die van een ander voorgeschoteld krijgt.
Ik vind Annet een mooie vrouw en ik hoopte op een inspirerend gesprek.

Annet Malherbe

Mijn teleurstelling echter was groot, want wat ik te zien kreeg, was een close-up van een monsterlijk grote puist die uitgeknepen werd, een smakeloze orgie, een geblondeerde Jeroen van Koningsbrugge die tot in het oneindige struikelt over het meest veelzijdige stukje vlees, en Annet die op triomfantelijke toon vertelde het grappig te vinden om kippen met een broodmes de kop af te zagen. Mijn oma zou zeggen: "Zoiets doet een dame niet. Dat geeft geen pas."
De groteske platheid ging, van de zijde van Annet, vergezeld van een nauw verholen neerbuigendheid. Met antwoorden als: "Ja, zo is het leven, Jelle", diskwalificeerde Annet haar interviewer als volwassen gesprekspartner. Bovendien suggereerde Annet dat Jelle uit zijn duim had gezogen dat Annet de ruzies die ze af en toe met haar zoons maakt, Vesuvius en Hiroshima noemt. Dat vind ik niet netjes. Zo.
Gelukkig revancheerde Jelle zich: "Nou ja, je doet heel verbaasd, maar dat heb je echt gezegd." En genadig daar achteraan: "Maar ik zal je steunen: het gebeurt bij mij ook wel eens." Met dit ene zinnetje spreidde Jelle een hoffelijkheid ten toon die in schril contrast stond tot het onelegante gedrag van Annet.
Wat het gesprek leuk maakte, waren Jelles droogkomische constateringen, zoals bij het fragment van Crin Blanc, waarin een jongetje op een paard zijn dood tegemoet galoppeert de zee in.

Crin Blanc

Ontroerd vatte Annet samen: "...je ziet de einder", waarop Jelle vervolgde: "... en af en toe een paardenhoofdje".
Ook Annets gekoketteer met haar obsessie ("Nee, Jelle: fascinatie!") voor puisten, abcessen en cystes mocht gelukkig op een reactie van Jelle rekenen. Annet verbeterde Jelle: "Dat is geen cyste maar een abces", als gaf ze een college geneeskunde, waarop Jelle, op gemaakt verontschuldigende toon zei: "O, een abces. Neem me niet kwalijk."
Uiteraard waren er ook leuke vondsten, maar die werden overheerst door zinloos visueel geweld. Ik heb het beeld, dat ik in mijn hoofd van Annet Malherbe had gemaakt, moeten bijstellen. De Annet van zondagavond had ik nog nooit gezien. Ik kan me niet aan indruk onttrekken dat Jelle zich ook even afvroeg met wie hij in vredesnaam een drie uur durend gesprek aan het voeren was, toen hij, na het aankondigen van de film La Grande Bouffe zei: "Het is de keuzefilm van Annet. Malherbe." Deze laatste, ontredderde toevoeging deed eindelijk recht aan mijn verbijstering.

Overigens blijf ik van mening dat Youtube-filmpjes een programma als Zomergasten onwaardig zijn en de betiteling filmfragment niet verdienen.

9 augustus 2010

Jelle en Paulien

Als fan van David Sedaris, had Paulien alvast iets gemeen met Aaf Brandt Corstius. Tenslotte is Aaf (één van) Davids trouwste pleitbezorger(s) in Nederland. En als je eenmaal een liefhebberij deelt met de zus van Jelle, is de weg naar het hart van Jelle, zo schat ik in, geplaveid.
Gisteravond was Paulien dan ook Jelles Zomergast. Paulien had niet veel diepzinnige dingen te vertellen en de reden dat ik na een uur nog geboeid zat te kijken, was dan ook niet dat mijn intellectuele honger gestild werd. De werkelijke reden was, dat Jelle Paulien voor het oog van tout Zomergasten-kijkend Nederland verlegen, subtiel en o zo romantisch het hof maakte. Het deerde hem kennelijk in het geheel niet dat ik daar schaamteloos getuige van was en dat ik nog net niet kwijlend 'ach' en 'kijk nou hoe schattig' riep. Paulien deed ook geen moeite om aan Jelles paringsdans te ontkomen; ze leek die zelfs aan te moedigen en zich de waarheid van 'it takes to to tango' te realiseren. Zo beantwoordde ze niet alleen Jelles vraag of ze wel eens in haar eentje lacht, ze vroeg hem op haar beurt, schuin onder haar wimpers vandaan lonkend: 'Jij ook?'

Paulien Cornelisse
Ik zag het direct voor me: Paulien die vanuit het echtelijke bad hardop lacht om een anekdote van David Sedaris en Jelle die van achter het aanrecht naar boven roept, waar ze om moet lachen. Als Paulien zegt dat hij dan echt even boven moet komen, zodat ze een stukje voor kan lezen, gaat Jelle met zijn keukenschort nog voor zijn heel kleine, verwaarloosbare dertigersbuikje, gezellig op de rand van het bad zitten en luistert hij aandachtig naar Pauliens voordracht.


Jelle Brandt Corstius
Als ze 'einde' heeft gezegd, zoals zij dat alleen zeggen kan, zal hij zachtjes grinniken, haar op haar vochtige haar zoenen en zeggen: 'Over een half uur is het eten klaar, schat', waarna Paulien hem 'suucces' zal wensen en Jelle zal zeggen dat je 'succes' moet zeggen, maar dat hij het haar niet kwalijk neemt dat ze het verkeerd uitspreekt.
Tot zover mijn fantasie. Het hoogtepunt van de avond was voor mij het moment waarop Jelle, midden in een nietszeggende, maar intieme conversatie met Paulien, met een iets lagere stem dan normaal gesproken, zei: 'Kom eens even hier.' Paulien keek Jelle een seconde verbaasd aan en boog haar hoofd naar Jelle toe.
Net toen ik dacht dat Jelle en Paulien mij ook nog de aanblik van hun eerste zoen zouden gunnen, vroeg Paulien: 'Zit de vlieg daar?' Ze wees met haar ogen naar het haar op haar voorhoofd. Jelle had de vlieg inmiddels van Pauliens hoofd verjaagd en zei vertederd: 'Ja, de vlieg zat op je. Zo.'
De vlieg keerde, tot mijn grote spijt, niet één keer meer naar Pauliens hoofd terug. Zo gebeurde het, dat ik tot het eind van de aftiteling met open mond naar de televisie zat te kijken in de hoop dat Jelle en Paulien, die ik al jaren lijk te kennen, nadat de spots gedimd waren en ze geen geluid meer hadden, zouden vergeten dat ze nog steeds in beeld waren en elkaar eindelijk zouden zoenen.